| sanjuspatil@hotmail.com ओटय़ांची विभागणी आपल्या सोयीसाठी अशी करता येईल. ज्या ओटय़ावर पिण्याचं पाणी, सिंक यांची योजना असते तो वॉटर प्लॅटफॉर्म. ज्या ओटयावर मिक्सर, ज्युसर, गाइंडर, ओव्हन अशी इलेक्ट्रिकल उपकणं ठेवली जातात ते वर्क स्टेशन किंवा स्टोरेज प्लॅटफॉर्म. आणि ज्या ओटय़ावर शेगडी ठेवली जाते तो मुख्य प्लॅटफॉर्म. किचनसाठी आग्नेय ही दिशा प्रमुख असली तरी ईशान्य, वायव्य, नैर्ऋत्य, पूर्व आणि उत्तर या दिशाही चालतात हे मागील भागात आपण पाहिलं. आता किचनची अंतर्गत मांडणी ढोबळमानानं पाहू.  प्रथम आग्नेयेच्या किचनकडे वळू. या किचनमध्ये सी शेप, एल शेप किंवा सिंगल अशा तिनही प्रकारे जागेच्या उपलब्धतेनुसार ओटय़ाची रचना करता येईल. ओटा सी शेप असेल तर उत्तरभिंतीवरील ओटय़ाचा वापर वॉटर प्लॅटफॉर्म म्हणून करावा. म्हणजे सिंक व पिण्याच्या पाण्याची योजना या ओटय़ावर करावी. दक्षिण भिंतीवरील ओटा स्टोरेज प्लॅटफॉर्म असेल. त्याचा वापर वर्क स्टेशन म्हणून करावा. तेथे आग्नेय कोपऱ्याकडे सरकवून मिक्सर, ओव्हन व तत्सम इलेक्ट्रॉनिक उपकरणं ठेवावीत. पूर्वेकडील ओटा हा मुख्य प्लॅटफॉर्म असेल. त्यावर शेगडी ठेवावी. भाजी चिरणं, कापणं, पीठ मळणं वगैरे स्वयंपाकाची पूर्वतयारी म्हणून केल्या जाणाऱ्या गोष्टी शक्यतो याच ओटय़ावर कराव्यात. (आकृती १ पाहा)  एल शेप प्लॅटफॉर्म बनवण्याइतकीच जागा असेल तर उत्तर भिंतीलगत व पूर्व भिंतीलगत ओटा बनवावा. या केसमध्ये पूर्व भिंतीच्या ओटय़ाचा वापर (मुख्य प्लॅटफॉर्म) शेगडीसाठी आणि वर्क स्टेशन म्हणून करावा तर उत्तर भिंतीलगतच्या ओटय़ाचा वापर (वॉटर प्लॅटफॉर्म) वरीलप्रमाणेच सिंक व पाण्यासाठी करावा. (आकृती २ पाहा) सिंगल ओटा करण्याइतकीच जागा असेल तर एकाच ओटय़ाचा वापर वॉटर प्लॅटफॉर्म, स्टोरेज व मुख्य प्लॅटफॉर्म म्हणून करावा लागेल. . या केसमध्ये सिंक अगदी इशान्येच्या कोपऱ्यात न घेता थोडं अंतर ठेवून घ्यावी. अगदी डाव्या कोपऱ्याचा वापर पिण्याचं पाणी ठेवण्यासाठी किंवा वॉटर प्युरिफायर लावण्यासाठी े करावा. या केसमध्ये शेगडी व सिंक यातील अंतर कमी होतं. म्हणून या दोघांमध्ये लाकडाची एखादी वस्तु म्हणजे पोळपाट-लाटणं वगैरे आवर्जून ठेवावी. त्यानंतर शेगडी ठेवावी. उजव्या बाजूच्या कोपऱ्याचा वापर मिक्सर आदी ठेवण्यासाठी करावा. (आकृती ३ पाहा) किचनसाठी लागणारं स्टोरेज दक्षिण किंवा पश्चिमेला करावं. उत्तरेला स्टोरेज करायचंच असेल  तर अगदी गरजेपुरतं करावं. किचनला लागणारे मसाले व अन्य पदार्थाची साठवण आग्नेय व दक्षिणेकडे करावे. क्रोकरी व काचेच्या भांडय़ांची मांडणी उत्तरेत करावी.किचन आग्नेय, पूर्व, उत्तर, पश्चिम या दिशांत असेल तर वर दिलेल्या रचना सर्वसाधारणपणे वापरता येतील. मात्र किचन वायव्येत किंवा इशान्येत असताना अशी रचना करणं साफ चुकीचं ठरेल कारण वायव्येच्या किचनमध्ये शेगडी रोगपदात तर ईशान्येत असताना शेगडी पर्जन्य वा अग्नी या पदात ठेवावी लागते. वायव्य (आकृती ४ ) व इशान्य (आकृती ५) दिशेतील किचनच्या आकृत्या सोबत दिल्या आहेत. वायव्य दिशेत सी शेप प्लॅटफॉर्म असेल तर पश्चिम भिंतीवरील ओटय़ाचा वापर स्टोरेज प्लॅटफॉर्म म्हणून, उत्तर भिंतीवरील ओट्याचा वापर मुख्य प्लॅटफार्म म्हणून तर पूर्व भिंतीवरील ओटय़ाचा वापर वॉटर प्लॅटफॉर्म म्हणून करावा. शेगडी आकृतीत दाखविल्याप्रमाणे कोपऱ्यात म्हणजे रोगपदात ठेवावी. किचन ईशान्येत असेल तेव्हा मुख्य ओटा पूर्वेकडे किंवा उत्तरेकडे घेता येईल. मात्र शेगडी ईशान्येच्या अगदी कोपऱ्यात म्हणजे अग्नी या पदात किंवा पूर्व -ईशान्येला कोपऱ्यापासून थोडं अंतर ठेवून म्हणजे पर्जन्य या पदात ठेवता येईल. किचन आग्नेयेत किंवा नैर्ऋत्येतअसेल तर मुख्य प्लॅटफॉर्म पूर्वेकडे ठेवावं. किचन वायव्येत असेल तर मुख्य प्लॅटफॉर्म उत्तरेकडे ठेवावं. किचन उत्तरेत किंवा ईशान्येत असेल तर मुख्य प्लॅटफॉर्म उत्तरेकडे किंवा पूर्वेकडे ठेवता येईल. प्लॅटफॉर्मसाठी ग्रॅनाईटचा वापर करणं शक्यतो टाळावं. ग्रॅनाईट आरोग्याला चांगलं नसल्याचं मॉडर्न सायन्स सांगतं. मार्बल किंवा अन्य नॅचरल स्टोन वापरावेत. रंग त्या त्या दिशेतील कारकत्वाप्रमाणे निवडावा. म्हणजे - * आग्नेयेचं किचन असेल तर हिरवा मार्बल किंवा यलो जैसलमेर * पूर्वेच्या किचनसाठी हिरवा मार्बल * ईशान्येच्या-उत्तरेच्या किचनसाठी पांढरा मार्बल * वायव्येच्या किचनसाठी करडय़ा रंगाचा कोटा किंवा इटालियन मार्बल * पश्चिमेच्या किचनसाठी पिवळा जैसलमेर * नैऋत्य व दक्षिणेच्या किचनसाठी पिवळा जैसलमेर किंवा गुलाबी मार्बल. क्रमश: आठवडय़ाची टिप  हा विस्मयकारी उपाय आहे. क्रिस्टल बाऊल ज्या कोपऱ्यात ठेवाल तेथील गुण वृध्दींगत करेल. मात्र तो रिकामा असावा आणि ओपन असावा. म्हणजे त्याच्या आत काही ठेवू नये. आणि त्याच्यावर वरून काही नसावं. तो कपाटात ठेवू नये. तीनचार शेल्फची रॅक असेल तर मधल्या शेल्फवर न ठेवता अगदी वरच्या शेल्फवर ठेवावा. नैऋत्य कोपऱ्यात तो ठेवल्यास नातेसंबंधात मोकळेपणा येतो. आग्नेय कोपऱ्यात ठेवल्यास लक्ष्मी आकर्षित करतो. ईशान्य कोपऱ्यात ठेवल्यास ज्ञानार्जनात फायदा होतो. वायव्य कोपऱ्यात ठेवल्यास मित्रांकडून मदत मिळते, भागीदारीत यश मिळतं. मात्र बाऊल क्रिस्टलचाच असावा. क्रिस्टल सदृश्य काचेचा चालणार नाही. |
---- Ayurveda, Vastu shastra, healthy Food, Healthy Living, Abstract India, Shree Balaji Tambe, India, Yoga, Meditation, Life Style, Marathi Blog
किचन आग्नेयेला असावं हे एका ओळीचं ज्ञान मला वाटतं शंभर टक्के वाचकांना आहे. थोडा ग्रंथांचाही सपोर्ट घेऊया.
अर्थात.. प्रत्येक ग्रंथात किचनसाठी प्रथम प्राधान्य आग्नेयेला देण्यात आलंय, पण याचा अर्थ असा अजिबात नव्हे की, अन्य दिशांचं ग्रंथकारांना वावडं होतं. विशेष म्हणजे आग्नेयेशिवाय अन्य दिशांतही किचन चालतं, असं सांगणारे ग्रंथ हे प्रमुख ग्रंथ आहेत.
अर्थात.. स्वयंपाकघरासाठी उत्तर, ईशान्य व विशेषत: ईशान्येतील पर्जन्य कप्पा प्रशस्त होय.
थोडक्यात काय तर किचनसाठी आग्नेय ही दिशा प्रमुख असली तरी ईशान्य, वायव्य, नैर्ऋत्य, पूर्व आणि उत्तर या दिशाही चालतात. (आकृती २ पाहा) आशा करतो की, या लेखामुळे फ्लॅट संस्कृतीत राहणाऱ्या वाचकांना दिलासा मिळाला असेल. 
माझ्या एका मित्राचा खूप वर्षांनंतर फोन आला. अरे तुझी आठवण आली म्हणून सहज फोन केला.. त्याची कॅसेट सुरू झाली. आठवण आणि सहज हे दोन शब्द संभाषणात आले की मी सावध होतो. मुळात ज्यांना तुमची आठवण येते ते तुमच्या नेहमीच टचमध्ये असतात. फार वर्षांनंतर फोन करायची पाळी त्यांच्यावर येत नाही. आणि अशी माणसं सहज फोन तर नक्कीच करीत नाहीत. मित्राचं इकडचं तिकडचं सुरू होतं. माझी वेळ घाईची होती. हा बाबा कधी मुद्दय़ावर येतोय असं मला झालं होतं. शेवटी तो मुद्दय़ावर आला. त्याच्या आत्याच्या घरी मी जावं अशी इच्छा त्यानं बोलून दाखवली. मी हो ला हो करत सुटका करून घेतली. त्यानंतरच्या दोन चार दिवसात गेल्या १५ वर्षांत केले नसतील इतके फोन त्यानं केले. हे कमी म्हणून की काय, आत्याबाईंचेही फोन सुरू झाले. आत्याबाई कोलगेटमध्ये उच्च पदावर काम करीत होत्या. वर्सोव्याला समुद्रकिनारी काही करोड रुपये किमतीचा आलिशान फ्लॅट त्यांनंी खरेदी केला होता. तो बघण्यासाठी मी लवकरात लवकर यावं, अशी त्यांची विनंती होती. बाईंचा सूर चिंतेचा होता. 
फ्लॅट काळजीपूर्वक बघितला. आणि तो चांगला असल्याचं प्रमाणपत्र देऊन टाकलं. बाईंच्या चेहऱ्यावर आनंद वगैरे पसरणं दूर तो आणखी प्रश्नार्थक झाला. या बुवाला वास्तुशास्त्रातलं नक्की काही कळतं ना, असे काहीसे भाव त्यांच्या चेहऱ्यावर उमटले.(कुणीही कुणाचाही चेहरा वाचू शकतं.) त्यांच्या मनात काही तरी घोळतंय हे स्पष्ट दिसत होतं. शेवटी त्यांनी थेट किचनबद्दल विचारलं आणि त्यांच्या चिंतेचा उलगडा झाला. किचन चुकीच्या ठिकाणी आहे का, तोडावं लागेल का, असा प्रश्न त्यांनी केला. त्या फ्लॅटचं किचन ईशान्येला होतं. ईशान्येचं किचन चांगलं, असं ऋषीमुनी सांगतात. मी ऋषीमुनींच्या परंपरेतला अभ्यासक असल्यानं तुमचं किचन उत्तम ठिकाणी आहे, तोडण्याची मुळीच गरज नाही, असं आत्याबाईंना ठामपणं सांगितलं. तेव्हा कुठे त्यांचा जीव भांडय़ात पडला.
ऋग्वेदात आता:, आशा:, अपरा:, आष्ठा:, काष्ठा:, व्योम, ककुभ, हरित अशी आठ नावं दिशा या शब्दाला पर्याय म्हणून आली आहेत. मात्र दिश: म्हणजेच दाखवणं या अर्थाचा व हाताशी संबंधित असणारा शब्दच प्रचलित
पूर्वीच्या काळी पहारेकरी, सैनिक, दिवाबत्तीचं काम करणारे कर्मचारी, गुप्तहेर अशी अनेक मंडळी रात्रपाळी करीत. तो काळ एकंदरच सत्याचा, प्रामाणिकपणाचा असल्यानं ही मंडळी त्यांची सेवा रात्रभर जागून इमानेइतबारे बजावित असणार. या मंडळींनी डय़ुटी आटोपल्यानंतर दिवसा कुठल्या दिशेला झोपावं याचा वास्तुशास्त्रानं काही विचार केला असेल का, असा प्रश्न अनेक वेळा पडे. वास्तुशास्त्र म्हणजे सोलर आर्किटेक्चर. दिवसा आपल्याकडे दक्षिण आणि नैऋत्य दोन्ही तापतात. त्यामुळे या दिशांशिवाय अन्य दिशांचा विचार ऋषीमुनींनी नक्कीच केला असणार याची खात्री मला होती. 
आणि संशोधन करावं लागतं. क्लासमध्ये बसून ती मिळत नाहीत. क्लाससंदर्भात विचारणा करणारे शेकडो मेल मला येतात. माझ्या नावाची कुणी अन्य व्यक्ती क्लासेस चालवत असेल. पण तो मी नव्हे! वास्तुशास्त्र किंवा ज्योतिषाचे क्लासेस मी कधीही घेतले नाहीत. इतका फावला वेळ माझ्याकडे नाही. वाचकांची दिशाभूल नामसाधम्र्यामुळे होऊ नये म्हणून हा खुलासा करतोय. असो! मूळ विषयाकडे वळतो. राजवल्लभमधील तो श्लोक पहिल्यांदा सांगतो आणि नंतर त्याचं विवेचन करतो. 
दैनिक वास्तु- दिवसाच्या २४ तासांत म्हणजे आजच्या सूर्योदयापासून उद्याच्या सूर्योदयापर्यंत सूर्याचं भ्रमण कसं होतं आणि त्याचं दिशांच्या तापमानावर कसा परिणाम होतो याच्या अभ्यासावर दैनिक वास्तु बेतलेय. आपणाला माहीत आहे की सूर्य पूर्वेला उगवतो नंतर तो आग्नेय, दक्षिण असा प्रवास करीत पश्चिमेला मावळतो. जेव्हा सूर्य पूर्वेला असेल त्यावेळी घराचा पूर्व भाग तापेल, आग्नेयेला येईल तेव्हा आग्नेय भाग तापेल, दक्षिणेला जाईल तेव्हा दक्षिण भाग तापेल वगैरे. दिशासुध्दा सूर्याच्या भ्रमणाप्रमाणं तापतात किंवा थंड होतात. शांत, धूम, ज्वाला, दग्ध आणि भस्म अशा पाच अवस्थांतून त्या जातात. आणखी स्पष्ट करून सांगतो. समजा ,लाकडाचा एक तुकडा आपण जाळण्याचा प्रयत्न करताय. काय होईल? ते लाकूड थेट जळायला सुरुवात नाही करणार. प्रथम त्या लाकडातून नुसताच धूर निघेल. ही अवस्था म्हणजे धूम. लाकडाचं तापमान हळूहळू वाढत शेवटी ते जळू लागेल. ही अवस्था म्हणजे ज्वाला. लाकूड संपूर्ण जळालं की ज्वाळा विझतील आणि नुसताच निखारा उरेल. ही अवस्था म्हणजे दग्ध. हळूहळू त्या निखाऱ्यावर राख जमा होईल. ही राख गरम असेल. ही अवस्था म्हणजे भस्म. आणखी थोडय़ा वेळानं ही राख पण थंड पडेल. ही अवस्था म्हणजे शांत..! सूर्यामुळं तापणाऱ्या दिशा नेमक्या याच अवस्थांमधून जातात..
बेडरूममधील झोपण्याची दिशा , इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक रेडिएशन आदींची माहिती आपण मागील चार भागांत पाहिली. या भागात बेडरूमसंदर्भात अन्य गोष्टींची माहिती घेऊ.