किचन आग्नेयेला असावं हे एका ओळीचं ज्ञान मला वाटतं शंभर टक्के वाचकांना आहे. थोडा ग्रंथांचाही सपोर्ट घेऊया.पूर्वस्या भोजनस्थानमाग्नेया तु महानसम।
(कामिका आगम)
स्नानस्य पाकशयनास्त्रभुजेश्च
धान्यभाण्डारदैवत गृहाणिच पूर्वत: स्यू
(विश्वकर्मा विद्याप्रकाश)
अंतरिक्षे भवेचुल्ली सत्यके स्यादुलूखलम
(मयमतम)
ऐशान्या देवगृहं महानसं चापि कार्यमाग्नेय्याम
(बृहत्संहिता)
पूषाश्रितंभोजनमंदिरंचमहानसं वान्हीदिशाविभोग
(राजवल्लभ)
पूर्वस्यां श्री गृहं प्रोक्तमाग्नेय्यां स्यान्महानसम
(बृहद्वास्तुमाला)
आग्नेया पाकसदनं
(विश्वकर्मा प्रकाश)
अर्थात.. प्रत्येक ग्रंथात किचनसाठी प्रथम प्राधान्य आग्नेयेला देण्यात आलंय, पण याचा अर्थ असा अजिबात नव्हे की, अन्य दिशांचं ग्रंथकारांना वावडं होतं. विशेष म्हणजे आग्नेयेशिवाय अन्य दिशांतही किचन चालतं, असं सांगणारे ग्रंथ हे प्रमुख ग्रंथ आहेत.ग्रंथकार काय म्हणतात?
वास्तुशास्त्रातील सर्वात महत्त्वाचा ग्रंथ ‘मयमतम’ काय म्हणतोय ते प्रथम पाहू. या ग्रंथातील २७व्या अध्यायातील १००वा श्लोक असा-
ऐशान्या पचनस्थानं सर्वेषा देहिं हितम्।
अर्थात.. ईशान्येतील स्वयंपाकघर सर्वासाठी (चारही वर्णासाठी) चांगलं.
‘मानसारम’ या ग्रंथात ३६व्या अध्यायातील १३वा श्लोक असा-
उत्तरेशानपर्जन्ये सर्वेषा पचनालयम।।
अर्थात.. स्वयंपाकघरासाठी उत्तर, ईशान्य व विशेषत: ईशान्येतील पर्जन्य कप्पा प्रशस्त होय.‘मनुष्यालय चंद्रिका’ या ग्रंथातील एक श्लोक असा-
पर्जन्ये पचनालयं शिखिनि वा मेषे वृषे वानिले
(अध्याय ७ श्लोक २६)
अर्थात.. किचन ईशान्येचा पर्जन्य व शिखी (अग्नी) किंवा वायव्य कोपऱ्यात किंवा मेष व वृषभ राशीत ठेवता येईल. मेष व वृषभ राशीचा विस्तार पूर्वेच्या जयंत ते भृष पदापर्यंत असतो. म्हणजेच किचन ईशान्येत, वायव्येत किंवा पूर्वेत ठेवता येईल, असं मनुष्यालय चंद्रिकाचं मत आहे. (आकृती १ पाहा)
‘कामिका आगम’ या ग्रंथानं याच्याही पुढे जाऊन चारही उपदिशेत किचन ठेवता येतं, असा विचार मांडलाय. कोणत्या दिशेत कोणत्या वर्णासाठी किचन ठेवणं लाभदायक याचा सूक्ष्म विचार याच ग्रंथानं केलाय. तो श्लोक असा:
ऐशान्या पचनस्थानं ब्राह्मणानां विधीयते।
आग्नेयां पचनस्थानं क्षत्रियाणां प्रशस्यते।।
नैर्ऋत्यां पचनस्थानं वैश्यानां तु प्रशस्यते।
वायव्यां पचनस्थानं शूद्राणां संप्रशस्यते।।
अर्थात.. ईशान्येतील किचन ब्राह्मणांसाठी (बुद्धिजीवी वर्गासाठी) लाभप्रद ठरतं. आग्नेयेचं किचन क्षत्रियांसाठी (राज्यकर्ते, शासक, राजकारणी, पुढारी, पोलीस अधिकारी, महसूल अधिकारी, सरकारी अधिकारी, सैनिक वगैरे) लाभप्रद असतं. नैर्ऋत्येचं किचन व्यापारीवर्गासाठी तर वायव्येचं किचन चतुर्थ श्रेणीचं (लेबर क्लास) काम करणाऱ्यांसाठी लाभप्रद ठरतं.
थोडक्यात काय तर किचनसाठी आग्नेय ही दिशा प्रमुख असली तरी ईशान्य, वायव्य, नैर्ऋत्य, पूर्व आणि उत्तर या दिशाही चालतात. (आकृती २ पाहा) आशा करतो की, या लेखामुळे फ्लॅट संस्कृतीत राहणाऱ्या वाचकांना दिलासा मिळाला असेल. पश्चिम व दक्षिण दिशांत किचन चालतं, असं सागणारे किंवा या दिशेतील किचनचा निषेध करणारे संदर्भ मला अद्याप सापडले नाहीत. त्यामुळे सध्या तरी त्यावर भाष्य करणार नाही. (फेंगशुईत दक्षिण ही दिशा अग्नी तत्त्वाची सांगितलेय. त्यामुळे किचन दक्षिणेलाच असावं असं फेंगशुई म्हणते. विशेषत हॉटेलचं किचन दक्षिणेला असेल तर ते हॉटेल खाद्यपदार्थाच्या चवीमुळे नावारूपाला येते अशी धारणा चीनमध्ये आहे.)
आग्नेयेला किचनचं महत्त्व थोडंसं जास्त असलं तर याचं कारण फक्त इतकंच आहे की त्यामुळे अग्नी तत्त्वात अग्नी वसवला जातो. एकदा किचन आग्नेयेत आलं की तेथे टॉयलेट येणार नाही. अर्थात आग्नेय भ्रष्ट होणार नाही. पण फक्त अग्नी तत्त्वात अग्नी आणण्यासाठी तेथे किचनच असायला हवं अशी गरज अजिबात नाही. त्रिकोणी पोवळं, ऱ्हीं बीज पिरॅमिड, तीन मुखी रुद्राक्ष, तांबं, रेडय़ाची प्रतिमा, स्त्रुवा (अग्निदेवाचं शस्त्र), तुपानं भरलेली पळी अशा प्रतीकात्मक वस्तूंचा वापर करूनही या कप्प्यात अग्निदेवाचा अंश तयार करता येतो.
तुम्ही फ्लॅट सिस्टीममध्ये राहत असाल आणि तुमचं किचन आग्नेयेला नसेल तर घाबरू नका, बावरू नका. अर्धवट वास्तुतज्ज्ञांच्या नादी लागून खर्चीक तोडफोड करू नका. लक्षात ठेवा की, किचन हे टॉयलेटसारखं निगेटिव्ह एनर्जीचं स्थान नाही. उत्तर, पूर्व, ईशान्य, वायव्य, नैर्ऋत्य या दिशांतही किचन असणं चांगलं हे ग्रंथांचे दाखले घेत आपण पाहिलंच आहे. ग्रंथांनी भाष्य न केलेल्या म्हणजे पश्चिम व दक्षिण दिशांतील किचनही तुमचं नुकसान करेल (आय मीन वाट्टोळं करेल) अशी शक्यता नाही, कारण किचन हे निगेटिव्ह एनर्जीचं स्थान नाही.
---- Ayurveda, Vastu shastra, healthy Food, Healthy Living, Abstract India, Shree Balaji Tambe, India, Yoga, Meditation, Life Style, Marathi Blog
No comments:
Post a Comment